Medycyna zna wiele chorób oczu, skutecznie lecząc większość z nich. Są jednak takie choroby, których nadal całkowicie wyleczyć się nie da, można jedynie zahamować ich rozwój. Co można zrobić, aby wzrok dobrze nam służył jak najdłużej?
Oczy jako narząd wzroku są integralną częścią całego organizmu. Wiele schorzeń, takich jak np. cukrzyca, wpływa na oczy, wywołując niepożądane efekty. Za część chorób oczu odpowiada genetyka. Dobre widzenie to efekt skoordynowanej pracy różnych części organizmu. W procesie widzenia oczy i mózg współpracują, aby dostrzegać otaczający świat. Widzenie pozwala na odbieranie i przetwarzanie informacji wizualnych, takich jak kolory, kształty, odległość i ruch obiektów.
Chociaż wada wzroku dotkliwie wpływają na jakość naszego widzenia widzenia, nie jest klasyfikowana jako choroba oczu. Wada wzroku to forma upośledzenia zdolności narządu wzroku do ogniskowania obrazu na siatkówce oka. W przypadku krótkowzroczności oko skupia światło przed siatkówką, co utrudnia widzenie dali. W nadwzroczność oko skupia światło za siatkówką, co utrudnia widzenie z bliska. U osób z astygmatyzmem gałka oczna przypomina swoim kształtem piłkę do rugby – jest wydłużona i lekko spłaszczona co powoduje rozmycie obrazu.
Presbiopia jako wada wzroku związana z wiekiem objawia się w postaci utraty zdolności skupienia wzroku na bliskich obiektach.
Wady wzroku mają charakterystyczne objawy, które wpływają na jakość widzenia, ale zazwyczaj nie powodują bólu ani stanów zapalnych.
Oto główne objawy wskazujące na wady wzroku:
1. Objawy częstego mrużenia lub zmęczenia oczu mogą występować w przypadku różnych wad wzroku, ponieważ oko próbuje kompensować wadę
2. Uczucie suchości lub nadmiernego łzawienia.
3. Bóle głowy i oczu, zwłaszcza po dłuższym czasie spędzonym na czytaniu, pisaniu lub pracy przy komputerze.
4. Problemy z adaptacją do zmieniającego się oświetlenia, trudności w szybkim dostosowaniu się wzroku, np. po wejściu z jasnego miejsca do ciemnego pomieszczenia.
5. Niewyraźne widzenie odległych obiektów, np. znaków drogowych czy twarzy ludzi, mrużenie oczu w celu wyostrzenia obrazu to objawy krótkowzroczności.
6. Problemy z widzeniem z bliska, odczuwane podczas czytania tekstu lub widzenia przedmiotów znajdujących się blisko, bóle głowy czy zmęczenie oczu po dłuższym czytaniu lub pracy z bliska. Trudności z rozpoznawaniem drobnych szczegółów oraz uczucie napięcia lub bólu oczu to objawy nadwzroczności
7. Zaburzenia ostrości widzenia z bliska związane z wiekiem to objawy presbiopii. Mogą pojawić się trudności z czytaniem drobnego druku, szczególnie przy słabym oświetleniu. Osoby z presbiopią często odsuwają książkę czy telefon od oczu, aby lepiej widzieć.
8. Wrażenie rozmycia obrazu może być objawem astygmatyzmu.
9. Podwójne widzenie (diplopia), czyli widzenie dwóch obrazów jednego obiektu, może występować sporadycznie lub stale, często wskazuje na problem z wyrównaniem oczu lub pracą mięśni oka
10. Wady wzroku można korygować za pomocą okularów, soczewek kontaktowych lub nowoczesny zabiegów korekcji wzroku.
Choroby narządu wzroku nie są tożsame z wadami wzroku, choć często te terminy są mylone. Różnią się jednak charakterem i wpływem na zdrowie oczu. Choroby oczu dotyczą przede wszystkim fizycznych struktur oka, takich jak rogówka, soczewka, siatkówka czy nerw wzrokowy. Dla przykładu zaćma jako choroba oczu objawia się w postaci zmętnienia soczewki. Jaskra powoduje uszkodzenie nerwu wzrokowego wskutek wysokiego ciśnienia w oku. Zwyrodnienie plamki żółtej (AMD) to choroba siatkówki powodująca utratę widzenia centralnego. Choroby te mogą powodować różne objawy, w tym zaburzenia wzroku i bóle oczu, jednak nie są chorobami wzroku.
Choroby narządu wzroku mogą mieć wiele przyczyn, wynikających zarówno z czynników genetycznych, jak i środowiskowych. Oto główne powody pojawiania się chorób narządu wzroku:
1. Genetyka i dziedziczność powodują pojawianie się takich chorób, jak zaćma, jaskra czy retinopatia barwnikowa. Jeśli w rodzinie były przypadki takich chorób, istnieje większe ryzyko ich wystąpienia u potomstwa.
2. Proces naturalnego starzenia się organizmu powoduje pojawianie się zaćmy starczej czy zwyrodnienia plamki żółtej (AMD)
3. Choroby przewlekłe mogą prowadzić do pojawiania się różnych chorób oczu. Cukrzyca może spowodować retinopatię cukrzycową i zaćmę cukrzycową. Nadciśnienie tętnicze uszkadza naczynia krwionośne w siatkówce, prowadząc do nadciśnieniowej retinopatii. Choroby autoimmunologiczne mogą prowadzić do zapaleń i uszkodzeń siatkówki oraz rogówki.
4. Styl życia i czynniki środowiskowe stanowią zagrożenie dla zdrowia oczu. Długotrwałe narażenie na promieniowanie UV może prowadzić do powstania zaćmy lub uszkodzeń rogówki. Niewłaściwa dieta, a zwłaszcza niedobór witamin A, C, E oraz luteiny i zeaksantyny, wpływa negatywnie na zdrowie oczu. Praca przed ekranem komputera może prowadzić do zespołu suchego oka i nadmiernego zmęczenia oczu. Zanieczyszczenie środowiska i długotrwałe narażenie na dym, kurz i inne substancje drażniące zwiększa ryzyko infekcji i podrażnień.
5. Infekcje i stany zapalne mogą powodować zapalenia spojówek, rogówki czy siatkówki. Choroby pasożytnicze, np toksoplazmoza może uszkodzić siatkówkę. Alergie wywołują zapalenie spojówek, swędzenie i podrażnienie oczu.
6. Urazy mechaniczne i chemiczne mogą prowadzić do poważnych uszkodzeń rogówki i spojówki.
7. Niewłaściwe używanie soczewek kontaktowych i brak higieny prowadzi do infekcji, zapaleń, a nawet owrzodzeń rogówki. Nadmierne noszenie soczewek może przyczynić się do niedotlenienia rogówki i problemów z nawilżeniem oka.
Choroby oczu najczęściej atakują ludzi starszych. Statystyki wskazują, że wraz ze starzeniem się populacji groźne w skutkach choroby, takie jak zaćma czy AMD, występują coraz częściej. W początkowych fazach często pozostają niezauważone. Nieleczone prowadzą do całkowitej utraty wzroku, co najczęściej dzieje się w krajach rozwijających się. Aby zapobiec nieodwracalnym skutkom tych chorób, potrzebna jest szybka diagnostyka oraz powszechny dostęp do odpowiedniej opieki medycznej.
Choroba związana z podwyższonym ciśnieniem wewnątrzgałkowym, które uszkadza nerw wzrokowy. Na świecie jaskra dotyka około 76 milionów ludzi i odpowiada za około 8% przypadków ślepoty. Jest drugą, po zaćmie, najczęstszą przyczyną nieodwracalnej utraty wzroku. W stadium początkowym jest bezobjawowa, dlatego nazywana jest “cichym złodziejem wzroku.” Objawy mogą obejmować utratę widzenia peryferyjnego, ból oka, zaczerwienienie i nudności.
Zaćma (katarakta) polega na zmętnieniu soczewki oka, co prowadzi do stopniowej utraty ostrości widzenia. Ponad 100 milionów osób na świecie cierpi na zaćmę, co czyni ją główną przyczyną przypadków ślepoty na świecie (51%). Występuje najczęściej u osób starszych, ale może być również wrodzona. Objawy zaćmy obejmują niewyraźne widzenie, problemy z widzeniem w nocy, zamglony obraz i wrażliwość na światło.
Jest to stan, w którym siatkówka oddziela się od tylnej ściany oka, co może prowadzić do utraty wzroku. Objawy obejmują nagłe pojawienie się błysków światła, “mroczków” lub “zasłony” przed okiem.
Stany zapalne umiejscowione są na rogówce, twardówce (ściance gałki ocznej) lub tęczówce. Zapalenie błony naczyniowej oka (uveitis) może być związane z chorobami autoimmunologicznymi lub infekcjami. Objawy to ból, zaczerwienienia i wrażliwości na światło.
Zapalenie spojówek może być wywołane przez infekcje wirusowe, bakteryjne, grzybicze, alergie lub czynniki drażniące. Objawy to zaczerwienienie, swędzenie, pieczenie i łzawienie oczu. Alergiczne zapalenie spojówek jest wywołane reakcją alergiczną na pyłki, roztocza, sierść zwierząt lub inne alergeny. Objawia się swędzeniem, łzawieniem, zaczerwienieniem i obrzękiem spojówek.
Dotyczy plamki żółtej w siatkówce, która odpowiada za ostrość widzenia centralnego. Istnieją dwie formy AMD: sucha (powolna degeneracja komórek) i mokra (naciekanie naczyń krwionośnych). Objawy to zniekształcenia obrazu, trudności w rozpoznawaniu twarzy i zamazane widzenie centralne.
Wynika z niewystarczającej produkcji łez lub ich złej jakości, co prowadzi do uczucia suchości, pieczenia i zaczerwienienia oczu. Może być wynikiem długotrwałej pracy przy komputerze, czynników środowiskowych (np. klimatyzacja) lub stosowania soczewek kontaktowych.
Powikłanie cukrzycy, które powoduje uszkodzenie naczyń krwionośnych siatkówki. Może prowadzić do krwawień, obrzęków siatkówki i odklejenia siatkówki. W początkowych stadiach często przebiega bezobjawowo, ale później pojawiają się zaburzenia widzenia, ciemne plamy i pogorszenie ostrości wzroku.
Regularne wizyty u okulisty są niezmiernie ważne dla zachowania zdrowia oczu, ale istnieją pewne objawy i sytuacje, w których szczególnie warto udać się na konsultację:
Wczesne rozpoznanie chorób pozwala zachować wzrok. Dlatego niezmiernie ważne jest, aby regularnie poddawać się badaniom okulistycznym. W ramach profilaktyki warto stosować zdrową dietę, bogatą w witaminy A, C i E oraz chronić oczy przed promieniowaniem UV. Zachowanie higieny oraz unikanie długotrwałego patrzenia na ekrany mogą znacząco zmniejszyć ryzyko wystąpienia wielu chorób narządu wzroku.
