Problemy z widzeniem z bliska mogą znacząco utrudniać codzienne funkcjonowanie. Ujawniają się podczas wykonywania takich czynności, jak czytanie czy praca przy komputerze. Towarzyszą im inne dolegliwości, jak uczucie zmęczenia oczu, ból głowy i łzawienie. Źródłem tych problemów może być dalekowzroczność. Na szczęście można poprawić wzrok i złagodzić dyskomfort widzenia, np za pomocą okularów lub soczewek kontaktowych.
Dalekowzroczność, określana również jako nadwzroczność lub hypermetropia, to jedna z najczęściej spotykanych wad wzroku. Powoduje niewyraźne widzenie przedmiotów znajdujących się w bliskiej odległości, przy równoczesnym dobrym widzeniu dali. Zaburzone widzenie bliży spowodowane jest ogniskowaniem promieni świetlnych za siatkówką oka. Dalekowzroczność jest zaburzeniem zdolności skupiania wzroku, a nie chorobą oczu.
Wyraźne widzenie jest możliwe wtedy, gdy promienie światła przechodzą przez przednią część oka, czyli rogówkę i soczewkę, które współpracują ze sobą, aby załamać światło i aby trafiło ono na tylną warstwę oka, zwaną siatkówką. Następnie siatkówka wysyła sygnał do mózgu, który umożliwia widzenie.
W przypadku dalekowzroczności występuje nieprawidłowe załamanie światła, które kierowane jest za siatkówkę, a nie na siatkówkę. Skutkiem takiego zaburzenia załamania światła w oku jest to, że obiekty odległe widziane są wyraźnie, a bliskie postrzegane są jako rozmyte.
Dalekowzroczność wynika z nieprawidłowości w budowie oka. Jeśli gałka oczna jest zbyt krótka na odcinku od przodu do tyłu oka albo jeśli rogówka jest zbyt płaska, wówczas światło może ogniskować się za siatkówką zamiast na niej. Nieprawidłowości w budowie oka mogą być wrodzone. U wcześniaków często występuje mała gałka oczna, powodująca nadwzroczność. Gałka oczna u dzieci ma nadmiernie kulisty kształt, a naturalna nadwzroczność występuje u 90% małych dzieci. Jednak dalekowzroczność u dziecka może się nie ujawnić ze względu na występującą u niego zdolność akomodacji oka. Akomodacja to inaczej nastawność, czyli zdolność soczewki do zmiany kształtu w celu osiągnięcia wyraźnego widzenia obiektów znajdujących się w różnych odległościach.
Większość przypadków dalekowzroczności wynika z naturalnych cech anatomicznych oka, ale zdarza się, że choroby i urazy oka powodują zmianę jego struktury. Choroby i uszkodzenia mogą prowadzić do powstawania zmian w rogówce, soczewce, siatkówce lub całej gałce ocznej, zaburzając prawidłowe skupianie światła. W następstwie chorób i urazów może pojawić się dalekowzroczność jako efekt skrócenia osi optycznej oka lub zmniejszenia się mocy załamywania się światła przez układ optyczny. U dorosłych dalekowzroczność powiązana jest zazwyczaj z nieprawidłowościami w budowie rogówki.
Czynnikiem powodującym dalekowzroczność jest również genetyka. Jeśli rodzic jest dalekowzroczny, istnieje większe ryzyko, że jego dziecko także będzie dalekowzroczne. Ale rodzic nie musi być dalekowzroczny, aby jego dziecko było dalekowzroczne.
Wiek również ma wpływ na dalekowzroczność, chociaż zwykle występuje ona od urodzenia. Wraz z wiekiem zdolność akomodacji oka stopniowo maleje, głównie z powodu utraty naturalnej elastyczności soczewki oraz wskutek osłabienie mięśnia rzęskowego, „nastawiającego” soczewkę. Soczewka staje się coraz twardsza i mniej podatna na zmianę kształtu już po 20.r.ż., ale objawy utraty elastyczności są zwykle zauważalne po 45.r.ż.
Wada wzroku, jaką jest nadwzroczność, może mieć różne przyczyny, od wrodzonych anomalii po zmiany związane z wiekiem. Podobnie jest z objawami dalekowzroczności, które mogą być różne, w zależności od stopnia wady i zdolności akomodacyjnych oka.
W zależności od przyczyn występowania oraz objawów dalekowzroczności wyróżnia się następujące rodzaje dalekowzroczności:
Objawy dalekowzroczności:
Nasilenie objawów uzależnione jest od stopnia dalekowzroczności. Łagodna dalekowzroczność (+0,5 do +2,0 dioptrii) jest często bezobjawowa, ponieważ oko może kompensować wadę akomodacją. Umiarkowana dalekowzroczność (+2,0 do +4,0 dioptrii) ujawnia się w postaci niewyraźnego widzenie z bliska oraz uczucia zmęczenia oczu. Natomiast w przypadku zaawansowanej dalekowzroczności (powyżej +4,0 dioptrii) występują znaczne trudności z widzeniem z bliska i czasem również z daleka.
Diagnozowanie dalekowzroczności (hypermetropii) odbywa się za pomocą wywiadu medycznego oraz badań okulistycznych, które pozwalają ocenić zdolność oka do załamywania światła oraz jego budowę anatomiczną.
Diagnozowanie dalekowzroczności obejmuje następujące badania:
Leczenie nadwzroczności polega na korekcji wady refrakcji, co umożliwia prawidłowe skupianie światła na siatkówce. Dostępne metody różnią się w zależności od stopnia wady, wieku pacjenta i indywidualnych potrzeb pacjenta.
Oto przegląd sposobów leczenia dalekowzroczności:
1. Korekcja optyczna za pomocą okularów lub soczewek kontaktowych.
2. Nowoczesne zabiegi korekcji wzroku oferują trwałe efekty korekcji, ale wymagają dokładnej kwalifikacji pacjenta. Zabiegi korekcji wzroku dedykowane są dla różnych grup pacjentów w zależności od wieku, wielkości wady wzroku czy indywidualnych oczekiwań.
Do dyspozycji mamy kilka metod chirurgicznych takich jak: laserowa korekcja wzroku, wszczepienia soczewek fakijnych między tęczówką a naturalną soczewką oka (ICL – Implantable Collamer Lens) lub refrakcyjna wymiana soczewki (RLE – Refractive Lens Exchange) – podczas zabiegu naturalna soczewka oka jest usuwana i zastępowana zaawansowanym implantem wewnątrzgałkowym. Zabiegi chirurgiczne stosowane są w przypadku znacznej dalekowzroczności, u pacjentów po 21 roku życia.
3. Terapia ortokorekcyjna (Ortho-K) w postaci specjalnych, twardych soczewek zakładanych na noc, które tymczasowo zmieniają kształt rogówki, efekt zmian utrzymuje się przez cały dzień po zdjęciu soczewek.
4. Ćwiczenia wzroku i terapia widzenia polecane są w leczeniu dzieci z akomodacyjną postacią dalekowzroczności oraz w przypadku małych wad wzroku; do treningu wzroku wykorzystywane są m.in. programy komputerowe.
