Siatkówczak, nazywany także retinoblastomą, jest najczęściej występującym nowotworem wewnątrzgałkowym u dzieci. Może być uwarunkowany genetycznie lub wynikać z mutacji, która nie jest dziedziczona z pokolenia na pokolenie. Nieleczony jest bardzo niebezpieczny. Jeśli w odpowiednim czasie nie podejmie się właściwej terapii, może dojść do przerzutów, a nawet śmierci dziecka. Na szczęście współczesna medycyna może zatrzymać ten proces. W dalszej części artykułu omawiamy przyczyny, objawy i sposoby leczenia siatkówczaka oka.
Siatkówczak (łac. retinoblastoma) jest nowotworem złośliwym zajmującym gałkę oczną. Rozwija się on w komórkach siatkówki, czyli cienkiej błony wyściełającej tylne ścianki gałki ocznej. Retinoblastoma dotyka niemal wyłącznie dzieci, odpowiadając za około 11% wszystkich przypadków nowotworów wieku dziecięcego. Siatkówczak u dorosłych zdarza się niezwykle rzadko – znane są jedynie pojedyncze przypadki tego nowotworu u osób w wieku od 20 do 74 lat. W większości pacjentów guz ten atakuje jedno oko (postać jednostronna). Znane są jednak sytuacje, że nowotwór zajął obie gałki oczne (postać dwustronna). Choroba może mieć podłoże dziedziczne, jak i niedziedziczne. Wczesne wykrycie jest kluczowe dla skutecznego leczenia, które daje wysoką szansę na regresję guza.
Głównym czynnikiem ryzyka nowotworu siatkówki jest mutacja genu RB1, który odpowiada za kontrolę podziałów komórkowych w siatkówce. Zwiększonym ryzykiem zachorowania są obarczone dzieci z dodatnim wywiadem rodzinnym, a także maluchy, u których mutacja pojawiła się spontanicznie, wyłącznie w komórkach siatkówki oka.
Retinoblastoma (nowotwór oka) występuje w dwóch postaciach:
Pierwszym obserwowanym objawem siatkówczaka u dziecka jest biały odblask z dna oka (tzw. leukokoria). Zjawisko to jest szczególnie widoczne pod światło oraz na zdjęciach fotograficznych wykonywanych z użyciem lampy błyskowej. Do innych objawów nowotworu oka należą:
W wypadku pojawienia się u dziecka objawów mogących sugerować obecność siatkówczaka oka należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem. Przy diagnostyce siatkówczaka wykorzystywane są takie badania jak oftalmoskopia, USG oka, tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny.
Jeszcze kilkadziesiąt lat temu jedyną metodą leczenia siatkówczaka było usunięcie gałki ocznej. Obecnie w ośrodkach specjalizujących się w leczeniu tego rodzaju nowotworu stosuje się radioterapię i chemioterapię, co umożliwia zachowanie gałki ocznej, a często i dobrego widzenia.
Siatkówczak jest nowotworem agresywnym, który w zaawansowanym stadium może potencjalnie rozprzestrzenić się na inne części ciała, co wpływa na rokowania. Nieleczony jest bardzo niebezpieczny i prawie zawsze prowadzi do zgonu. Najczęściej pojawiają się przerzuty do:
U wszystkich dzieci obciążonych wywiadem rodzinnym należy wdrożyć regularne badania profilaktyczne. Szybka diagnoza, a następnie wprowadzenie odpowiedniej terapii pozwalają uratować życie chorego dziecka.
