Oko to okno na świat. Co dzieje się z człowiekiem, gdy to okno nie spełnia swojej funkcji? Jak poruszać się po omacku? Wsparcie wydaje się konieczne wtedy, gdy wada wzroku znacznie utrudnia albo wręcz uniemożliwia normalne życie. Co przewiduje nasz system opieki zdrowotnej dla osób wymagających pomocy z powodu niepełnosprawności wzrokowej?
Niepełnosprawność wzrokowa to termin obejmujący różnorodne zaburzenia i ograniczenia widzenia, które utrudniają lub uniemożliwiają normalne funkcjonowanie w codziennym życiu. Może oznaczać zarówno całkowitą utratę wzroku, czyli ślepotę, jak też częściowe uszkodzenie wzroku, czyli niedowidzenie. Osoby z niepełnosprawnością wzrokową mogą mieć trudności z czytaniem, rozpoznawaniem twarzy, poruszaniem się w przestrzeni czy korzystaniem z technologii.
Niepełnosprawność wzrokowa może wynikać z różnych przyczyn, takich jak:
W polskim orzecznictwie występują trzy stopnie niepełnosprawności wzrokowej: lekki, umiarkowany oraz znaczny.
Niepełnosprawność wzrokowa w stopniu lekkim występuje u osób z obuoczną bezsoczewkowością, osób jednoocznych oraz osób, których ostrość wzroku w lepszym oku po korekcji nie przekracza 25% normalnej ostrości widzenia. Osoby z lekkim stopniem niepełnosprawności wzrokowej nie są prawnie uznawane za niewidome. Ich wady wzroku powodują niewielkie ograniczenia, pozwalają na samodzielne funkcjonowanie.
Niepełnosprawność wzrokowa w stopniu umiarkowanym dotyczy osób z polem widzenia zawężonym do około 30 stopni oraz osób, których ostrość wzroku w lepszym oku po korekcji wynosi od 6% do 10% normalnej ostrości widzenia. Wady wzroku powodują znaczne trudności w wykonywaniu codziennych czynności, np. ograniczają orientację przestrzenną.
Niepełnosprawność wzrokowa w stopniu znacznym dotyczy osób z całkowitą ślepotą obuoczną, osób z widzeniem lunetowym, a więc z polem widzenia zawężonym do około 20 stopni, jak też osób, których ostrość wzroku w lepszym oku po korekcji nie przekracza 5% normalnej ostrości widzenia. Wady powodują konieczność udzielania stałej pomocy i wspierania w codziennym funkcjonowaniu.
Uzyskanie orzeczenia o niepełnosprawności z tytułu wad wzroku zależy od stopnia uszkodzenia narządu wzroku oraz wpływu tej niepełnosprawności na codzienne funkcjonowanie. W Polsce kwestie te reguluje rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 15 lipca 2003 roku, które zawiera kryteria oceny niepełnosprawności.
Niepełnosprawność wzroku oraz jej stopień określane są na podstawie oceny ostrości wzroku oraz pola widzenia. Do uzyskania orzeczenia o niepełnosprawności mogą być kwalifikowane następujące wady i schorzenia wzroku:
W celu uzyskania orzeczenia o niepełnosprawności należy złożyć stosowny wniosek do Powiatowego Zespołu ds. Orzekania o Niepełnosprawności w swoim miejscu zamieszkania. Do wniosku zwykle należy dołączyć dokumentację potwierdzającą stan zdrowia, a więc wszystkie wyniki badań, wypisy ze szpitala i inne dokumenty, które mogą mieć wpływ na ustalenie stopnia niepełnosprawności.
Komisja orzekająca o niepełnosprawności ocenia stan narządu wzroku oraz możliwość samodzielnego funkcjonowania i wykonywania obowiązków zawodowych. W zależności od uzyskanego stopnia niepełnosprawności wzrokowej, pacjentowi przysługują różne świadczenia, ulgi i uprawnienia, takie jak specjalne warunki zatrudnienia, świadczenia opiekuńcze, dofinansowanie w przypadku likwidacji barier architektonicznych w domu, usługi socjalne, terapeutyczne, ulgi podatkowe, ulgi w komunikacji publicznej.
Renta z tytułu wad wzroku może być przyznana, jeśli spełnione są określone warunki dotyczące zarówno stopnia niepełnosprawności, jak i zdolności do pracy. W Polsce świadczenia takie reguluje przede wszystkim Ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (FUS).
Zgodnie z zasadami przyznawania świadczeń przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, aby uzyskać rentę należy spełnić następujące warunki:
Wysokość renty zależy od podstawy wymiaru składek odprowadzanych do ZUS oraz od stopnia niezdolności do pracy, częściowej lub całkowitej.
Osoby, które mają wadę wzroku od urodzenia lub dzieciństwa i nie przepracowały wymaganego okresu ubezpieczenia, mogą ubiegać się o rentę socjalną. Warunkiem jej otrzymania jest stwierdzenie całkowitej niezdolności do pracy przed ukończeniem 18. roku życia (lub 25. roku życia, jeśli osoba się uczyła).
Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 25 lutego 1995 roku przyznawany jest zasiłek pielęgnacyjny na dziecko w wieku do 16 lat w związku z występowaniem wrodzonych lub nabytych wad wzroku, powodujących znaczne ograniczenie jego sprawności . Podstawą uzyskania tego zasiłku jest stwierdzenie obniżenia ostrości widzenia w oku lepszym do 0,2 dioptrii według Snellena po korekcji wzroku lub ograniczenie pola widzenia do przestrzeni zawartej w granicach 30 stopni.