Medycyna uczy nas, że patrzenie i widzenie to dwie różne historie, które dopiero razem tworzą spójną całość. Oko patrzy, ale to mózg decyduje, co zobaczymy. Istnieją choroby, w których mimo całkowicie zdrowych oczu obraz świata zostaje zniekształcony. Tak dzieje się w przypadku neurologicznych zaburzeń widzenia, w których uszkodzony jest układ nerwowy.
Do oczu dociera światło, ulegające przetworzeniu na impuls elektryczny. Następnie ten impuls pokonuje długą drogę przez nerw wzrokowy, docierając do kory mózgowej. Tam następuje interpretacja widzianego przez nas obrazu oraz reakcja na niego. Każde uszkodzenie na drodze od oka do mózgu zaliczamy do grupy neurologicznych zaburzeń widzenia, czyli takich, w których oko widzi prawidłowo, ale to układ nerwowy jest uszkodzony.
Najczęstszą przyczyną neurologicznych zaburzeń wzroku jest uszkodzenie kory wzrokowej w przebiegu niedokrwiennego udaru mózgu. Objawy udaru pojawiają się nagle i mogą mieć różne nasilenie w zależności od rozległości udaru. Najczęściej występuje niedowidzenie połowicze, w którym pacjent nie widzi tej samej połowy pola widzenia w obydwu oczach. Mogą wystąpić również zaburzenia ruchów gałek ocznych, zez czy podwójne widzenie.
W przypadku uszkodzenia kory potylicznej po obydwu stronach mózgu dochodzi do całkowitej ślepoty korowej, w której oczy widzą prawidłowo, ale mózg nie rejestruje obrazu. To objawia się zachowaniem widzenia światła i ruchu, ale niezdolnością do rozpoznawania obiektów, twarzy i zaburzoną orientacją przestrzenną.
Drugą częstą przyczyną neurologicznych zaburzeń wzroku jest uszkodzenie nerwu wzrokowego. Jest on odpowiedzialny za przeniesienie informacji o obrazie z oka do mózgu. Jego uszkodzenie może powodować:
Neuropatie nerwu wzrokowego można podzielić na:
Zaburzenia widzenia mogą być objawem różnych przewlekłych chorób neurologicznych, niekoniecznie związanych z udarem. W schorzeniach neurodegeneracyjnych, takich jak choroba Parkinsona czy choroba Alzheimera, dochodzi do zaburzeń przewodnictwa nerwowego i przetwarzania bodźców wzrokowych. W efekcie mogą występować trudności z ostrością widzenia, śledzeniem ruchu, rozpoznawaniem twarzy lub orientacją w przestrzeni.
Do pogorszenia widzenia mogą prowadzić także guzy mózgu, tętniaki lub wodogłowie, które mechanicznie uciskają nerwy wzrokowe lub korę potyliczną. W tym przypadku objawy często narastają stopniowo, co sprawia, że bywają początkowo bagatelizowane.
Neurologiczne zaburzenia widzenia mają bardzo wiele różnych przyczyn, mogą też występować w różnym stopniu nasilenia. Powodzenie w leczeniu zależy nie tylko od przyczyny zaburzeń widzenia, ale też od tego, jak szybko uda się postawić diagnozę i wdrożyć odpowiednie leczenie.
W niektórych przypadkach, zwłaszcza gdy przyczyną są przemijające epizody niedokrwienne lub odwracalne uszkodzenia dróg wzrokowych, możliwa jest częściowa, a czasem nawet pełna poprawa. Niestety, w sytuacjach, gdy doszło do trwałego uszkodzenia struktur mózgu lub nerwu wzrokowego, zmiany mają charakter nieodwracalny.
Mimo to, dzięki rehabilitacji neurologicznej i terapiom wspomagającym, wielu pacjentów może nauczyć się funkcjonować z ubytkami widzenia, wykorzystując mechanizmy kompensacyjne mózgu.
Współpraca neurologów i okulistów odgrywa kluczową rolę w skutecznej diagnostyce i leczeniu zaburzeń widzenia o podłożu neurologicznym. Tylko dzięki połączeniu wiedzy z obu dziedzin możliwe jest pełne zrozumienie mechanizmu uszkodzenia oraz dobranie optymalnej terapii i rehabilitacji.
