Zez należy do schorzeń oczu, które mogą wpływać zarówno na funkcjonowanie narządu wzroku, jak i na samopoczucie pacjenta. Choć najczęściej koryguje się go już w dzieciństwie, zdarza się, że problem utrzymuje się w dorosłym życiu lub pojawia dopiero z wiekiem. W takich przypadkach skutecznym rozwiązaniem bywa operacyjne leczenie zeza. Zabieg pomaga poprawić ustawienie gałek ocznych, a co za tym idzie – stworzyć warunki do osiągnięcia prawidłowego widzenia obuocznego. W naszym nowym wpisie znajdziesz praktyczne informacje, które pomogą Ci przygotować się do planowanej operacji.
Zez (łac. strabismus) to choroba związana z nieprawidłowym ustawieniem gałek ocznych. Częściej dotyczy dzieci, ale może pojawić się również u osób dorosłych. Dolegliwość może być związana z widzeniem obuocznym; niekiedy występuje też zez na jedno oko. Rozwój zeza może być wynikiem różnych czynników, a schorzenie to może być zarówno wrodzone, jak i nabyte. Na powstanie zeza u dzieci w dużej mierze wpływają czynniki genetyczne – często otrzymujemy go w niechcianym „spadku” po przodkach.
Natomiast wśród przyczyn zaburzenia u dorosłych wymienia się m.in. nieskorygowane wady refrakcji (zwłaszcza nadwzroczność), choroby gałki ocznej lub oczodołu oraz schorzenia mięśni gałkoruchowych lub nerwów unerwiających te mięśnie. Jedną z głównych przyczyn nieprawidłowego ustawienia gałek ocznych u dorosłych mogą być choroby ośrodkowego układu nerwowego. Może to obejmować schorzenia takie jak udar mózgu, stwardnienie rozsiane, porażenie mózgowe czy guzy mózgu. Ryzyko wystąpienia zeza zwiększa się również przy niektórych schorzeniach ogólnoustrojowych, takich jak cukrzyca.
W praktyce klinicznej stosuje się różne podziały zeza, które pomagają w diagnostyce i leczeniu tego schorzenia. Każdy rodzaj zeza ma swoje specyficzne cechy:
– zez pozorny (pseudostrabismus) – jest to stan, w którym oczy wyglądają jak, jakby były ustawione niesymetrycznie, ale w rzeczywistości ich pozycja jest prawidłowa; zwykle jest on wynikiem specyficznej budowy twarzy, tj. zbyt szerokim lub zbyt wąskim rozstawieniem oczu czy szeroką nasadą nosa,
– zez ukryty (endophoria, egzophoria) – zaburzenie, w którym zeza nie widać na co dzień, ale może ujawnić się w wyniku zmiany warunków, np. zmęczenia,
– zez jawny towarzyszący (zez zbieżny, zez rozbieżny, hipertropia, hipotropia, zezy skośne) – choroba, w której gałki oczne nie pracują synchronicznie i są skierowane w różnych kierunkach (ku sobie, na zewnątrz, odpowiednio w górę lub w dół albo pod kątem),
– zez porażenny (nietowarzyszący) – spowodowany uszkodzeniem nerwów kontrolujących mięśnie oczu,
wrodzone zespoły zaburzeń narządu ruchu gałki ocznej.
W większości przypadków leczenie zeza w wieku dorosłym polega na przeprowadzeniu zabiegu operacyjnego nazywanego chirurgią mięśni oka. Celem zabiegu jest zapewnienie pacjentowi prawidłowej pracy mięśni odpowiedzialnych za poruszanie gałką oczną. Operacje zeza obejmują osłabienie bądź wzmocnienie odpowiednich mięśni zewnątrzgałkowych, w zależności od rodzaju i przyczyny schorzenia. Procedura nie wiąże się z żadnymi dolegliwościami bólowymi ze strony pacjenta, ponieważ podczas zabiegu stosuje się krótkotrwałe znieczulenie ogólne.
Operacje zeza są wykonywane przez doświadczonych i wyspecjalizowanych lekarzy chirurgów. U pacjentów, którzy nie chcą lub nie mogą poddać się operacyjnemu leczeniu mięśni gałkoruchowych, niekiedy zaleca się alternatywne metody. W niektórych przypadkach można rozważyć wypróbowanie terapii z zastosowaniem toksyny botulinowej. Podanie preparatu z botoksem bezpośrednio do zbyt silnie działającego mięśnia gałkoruchowego powoduje jego osłabienie, co zwiększa szanse na odzyskanie prawidłowego ustawienia oczu.
Operacje zeza u dorosłych są wykonywane w znieczuleniu ogólnym, czyli pod narkozą. Oznacza to, że pacjent nie odczuwa bólu podczas zabiegu. Zwykle nie ma konieczności hospitalizacji i można wrócić do domu tego samego dnia. Sam zabieg trwa około 1-2 godzin. Wykonuje się go w trybie ambulatoryjnym, tzn. pacjent zjawia się na czczo (nie je i nie pije na 6 godzin przed zabiegiem), wykonywana jest operacja, po czym może bezpiecznie opuścić placówkę w kilka godzin po zabiegu – koniecznie z osobą towarzyszącą. Rekonwalescencja po operacji zeza trwa kilka tygodni. W tym czasie warto unikać intensywnego wysiłku i prowadzić tzw. spokojny tryb życia. Przez kilka dni po interwencji chirurgicznej oko może boleć, łzawić, jednak z czasem ból i dyskomfort ustępują. Aby proces powrotu do zdrowia przebiegał prawidłowo, należy przestrzegać wszystkich zaleceń lekarza.
Operację na zeza zawsze poprzedza konsultacja lekarska, która polega na rozmowie ze specjalistą oraz wykonaniu szczegółowych badań diagnostycznych. Celem wizyty kwalifikacyjnej jest określenie stanu zdrowia pacjenta, a także upewnienie się, czy można u niego wykonać zabieg.
Ważne: nie u każdej osoby chorującej na zeza można zastosować leczenie chirurgiczne. Do głównych czynników, które mogą uniemożliwić przeprowadzenie zabiegu, należą m.in.: wysokie ryzyko niedokrwienia przedniego odcinka oka, choroby układu sercowo-naczyniowego, schorzenia hematologiczne, wysokie ryzyko martwiczego zapalenia twardówki, źle kontrolowana cukrzyca oraz zły stan ogólny.
Cena operacji zeza może się różnić w zależności od placówki, w której wykonywany jest zabieg, a także od tego, czy operacja dotyczy jednego, czy obojga oczu. Zwykle ceny zabiegów chirurgicznych zaczynają się od kilku tysięcy złotych. Warto pamiętać, że całkowity koszt może obejmować konsultacje, badania diagnostyczne oraz wizyty kontrolne. Aby zapewnić sobie wysoką jakość leczenia i bezpieczeństwo, zawsze warto wybierać renomowane kliniki oraz doświadczonych specjalistów.
