Leniwe oko (zespół leniwego oka, syndrom leniwego oka, amblyopia, uciekające oko) to schorzenie, które charakteryzuje się osłabieniem ostrości widzenia w jednym oku pomimo zastosowania najlepszej możliwej korekcji. Choć może dotyczyć osób w każdym wieku, najczęściej rozwija się u dzieci, zwykle przed ukończeniem 6. roku życia. Do jego powstania mogą prowadzić różne czynniki, m.in. zez, wrodzona zaćma czy wady refrakcji. W tym artykule wyjaśnimy, jak wygląda leniwe oko u dziecka oraz omówimy inne zagadnienia związane z tym tematem.
Leniwe oko, znane także jako amblyopia, to stan, w którym jedno oko ma słabszą ostrość wzroku niż drugie, mimo braku widocznych anomalii. Syndrom leniwego oka rozwija się najczęściej we wczesnym dzieciństwie (u niemowląt i starszych dzieci). Choroba jest związana z nieprawidłowością w pracy gałek ocznych, przez co obraz widziany w jednym oku jest mniej wyraźny i dokładny niż w drugim. Powodem jest to, że mózg koncentruje swoją pracę na jednym oku (staje się ono okiem dominującym), wykluczając drugie z procesu widzenia. Wskutek tego drugie oko staje się „leniwe” (mimo że samo w sobie może być zdrowe), co prowadzi do pogorszenia widzenia. Problem nie wynika zatem z samej budowy oka, lecz z nieodpowiedniego wykrywania sygnałów, jakie jego komórki nerwowe przesyłają do mózgu. Choć sygnały te powstają prawidłowo, mogą być niewłaściwie interpretowane, co skutkuje wolniejszą reakcją oka i osłabieniem jego funkcji. Do rozwoju amblyopii mogą przyczyniać się:
Występowanie uciekającego oka u dzieci szacuje się na około 6% wśród pacjentów do 6. roku życia. Jeśli niedowidzenie nie zostanie odpowiednio wcześnie zdiagnozowane i leczone, choroba może postępować w kolejnych latach.
Najczęstszymi sygnałami wskazującymi na leniwe oko u dziecka są:
Dziecko samo z siebie nie poskarży się, że widzi gorzej, bo nie ma świadomości, jak powinno widzieć dobrze. Dlatego ważne jest, aby rodzice i opiekunowie zwracali uwagę na takie objawy i regularnie kontrolowali wzrok dziecka.
Szybkie rozpoznanie objawów zespołu leniwego oka u dziecka jest kluczowe, ponieważ wczesne interwencje dają największe szanse na skuteczną korektę widzenia. Jeśli problem nie zostanie wychwycony i nie będzie leczony, może pogłębić się i prowadzić do trwałych problemów ze wzrokiem. Uciekające oko u dzieci bywa trudne do zauważenia zwłaszcza u najmłodszych pacjentów, którzy nie są w stanie wyrazić, że mają problemy z widzeniem. Dlatego dobrym momentem na badanie wzroku jest wiek pomiędzy 3. a 5. rokiem życia, zakładając, że wcześniej nie ma niepokojących sygnałów. Jeśli w tym czasie kontrola wzroku zostanie zaniedbana – możemy przegapić osłabienie widzenia w jednym oku. Badanie wzroku przeprowadza okulista dziecięcy lub optometrysta.
Nieleczony zespół leniwego oka u dziecka utrzymuje się przez wiele lat i często towarzyszy choremu do końca życia. Z biegiem czasu dolegliwości będą się nasilać i coraz bardziej przeszkadzać w prawidłowym funkcjonowaniu. Najpoważniejszym powikłaniem amblyopii u dzieci jest utrata widzenia w słabszym oku. Dlatego im wcześniej rozpocznie się terapię, tym lepsze osiągnie się rezultaty. Leczenie leniwego oka dobierane jest indywidualnie do potrzeb dziecka. Jedną z najczęściej stosowanych metod jest zakrywanie dobrze widzącego oka specjalną opaską, co „zmusza” leniwe oko do intensywniejszej pracy i stopniowo poprawia jego funkcję. Często zaleca się również noszenie okularów korekcyjnych, zwłaszcza przy współistniejącym astygmatyzmie lub krótkowzroczności, co poprawia komfort widzenia. Skutecznym wsparciem w procesie leczenia mogą być specjalne ćwiczenia na leniwe oko u dzieci, dzięki którym pobudza się słabsze oko do patrzenia. Wspomagająco specjalista może zalecić farmakoterapię w postaci kropli lub maści do oczu zmniejszających dominację silniejszego oka i stymulujące do pracy oko leniwe. W niektórych przypadkach, zwłaszcza gdy uciekające oko jest spowodowane zaburzeniami ruchomości gałek ocznych (np. przy zezie), okulista może zasugerować operację leniwego oka u dziecka. Po zabiegu stosuje się niekiedy okulary z soczewkami pryzmatycznymi, które pomagają w koordynacji widzenia.
