Zdarzyć się może, że zobaczymy zadziwiający obraz: ruchome punkciki lub fruwające pajęczyny na tle oglądanego przez nas, błękitnego nieba. Może nas zastanowić wtedy, czy nas wzrok nie myli. Czy te fantazyjne, kręte linie nie są złudzeniem optycznym? Widoczne w polu widzenia latające kształty, np. muszki lub nitki, to zjawisko potocznie zwane mętami w oku.
Męty w oku, nazywane także zmętnieniami ciała szklistego, są bardzo powszechnym zjawiskiem i mogą występować u osób w różnym wieku, choć ich częstotliwość wzrasta wraz z wiekiem. W procesie starzenia ciało szkliste ulega upłynnieniu i może częściowo odłączać się od siatkówki. Nieprawidłowości w obrębie ciałka szklistego, powstające wskutek odkładania się produktów przemiany materii w postaci złogów, rzucają cień na siatkówkę. Męty w oku są widoczne jako poruszające się plamki, kropki czy nitki w polu widzenia.
– Zmiany w ciele szklistym związane z postępującymi wraz z wiekiem procesami degeneracyjnymi. Męty występują częściej u osób po 40. roku życia, ponieważ ciało szkliste, które jest żelową substancją wypełniającą wnętrze oka, z wiekiem ulega upłynnieniu i może tworzyć skupiska włókien kolagenowych. Zjawisko to jest szczególnie częste u osób po 50. roku życia, gdy zmiany degeneracyjne w oku są bardziej powszechne.
– Wady wzroku, zwłaszcza krótkowzroczność, zwiększa ryzyko pojawienia się mętów, ponieważ wówczas ciało szkliste jest bardziej podatne na zmiany strukturalne.
– Przyczyny medyczne, związane z innymi stanami, np. zapaleniem wnętrza gałki ocznej (zapalenie błony naczyniowej oka), urazami oka, cukrzycową chorobą oczu (retinopatią cukrzycową) lub odwarstwieniem siatkówki.
– Nagłe wystąpienie mętów, zwłaszcza w towarzystwie błysków światła lub utraty pola widzenia, może wskazywać na odwarstwienie siatkówki, co wymaga pilnej konsultacji okulistycznej.
W większości przypadków męty są nieszkodliwe i wynikają z naturalnych procesów starzenia się oka. Jeśli jednak są bardzo liczne lub nagle się pojawiają, warto skonsultować się z okulistą w celu oceny ich przyczyny.
Męty w oku są łatwo rozpoznawalne, ponieważ mają charakterystyczne objawy, które zazwyczaj nie są związane z bólem ani innymi dolegliwościami.
Charakterystyczne objawy mętów w oku:
– Widoczne plamki, kropki, nitki, włókienka, pajęczyny lub pasma przypominające dym w polu widzenia. Zwykle te fantazyjne kształty zmieniają położenie
– Poruszanie się mętów wraz z ruchem oka, po zatrzymaniu ruchu oka męty mogą nadal delikatnie się poruszać, zanim się zatrzymają.
– Męty są najbardziej widoczne na jasnym tle, takim jak niebieskie niebo, biała ściana, jasny ekran komputera lub telefonu.
– Brak bólu i innych objawów. Męty zazwyczaj nie powodują bólu ani zaczerwienienia oczu.
Męty w oku są zazwyczaj nieszkodliwe i wynikają z naturalnych procesów starzenia się oka, ale w niektórych przypadkach mogą wskazywać na poważniejsze problemy okulistyczne, które wymagają natychmiastowej interwencji.
Sytuacje, w których męty mogą być groźne:
– Nagłe pojawienie się dużej liczby mętów w jednym lub obu oczach, może świadczyć o krwawieniu do ciała szklistego
– Towarzyszące mętom błyski światła (fotopsje) w polu widzenia, widoczne szczególnie w ciemnym otoczeniu, może to wskazywać na odwarstwienie siatkówki, co jest poważnym zagrożeniem dla wzroku i wymaga pilnej interwencji chirurgicznej.
– Ciemna zasłona w polu widzenia może być objawem odwarstwienia siatkówki
– Zaburzenia ostrości wzroku mogą świadczyć o krwawieniu do ciała szklistego
– Inne niepokojące objawy, jak ból oka lub czerwone oko w połączeniu z mętami mogą informować o obecności, np stanu zapalnego lub infekcji
Leczenie mętów w oku zależy od ich nasilenia oraz przyczyny. W większości przypadków męty są nieszkodliwe i nie wymagają leczenia, ponieważ oko adaptuje się do ich obecności, a mózg uczy się je ignorować. Jeśli jednak męty znacząco wpływają na jakość widzenia lub są związane z poważniejszym stanem, mogą być podjęte różne metody leczenia.
Aktualnie nie ma skutecznych leków doustnych lub kropli do oczu, które mogłyby całkowicie usunąć męty. Krople nawilżające lub łzy sztuczne pomagają złagodzić objawy, gdy męty są związane z suchością oka.
Laseroterapia (YAG laser vitreolysis) polega na wykorzystaniu lasera do rozbijania większych mętów na mniejsze fragmenty, które są mniej widoczne w polu widzenia. Zabieg jest mało inwazyjny, ale nie zawsze eliminuje męty całkowicie. Istnieje również ryzyko powikłań, takich jak uszkodzenie siatkówki lub wzrost ciśnienia wewnątrzgałkowego.
Bardzo skuteczną metodą usuwania mętów jest zabieg chirurgiczny.
Witrektomia to chirurgiczne usunięcie ciała szklistego wraz z mętami i zastąpienie go płynem solnym. Ten inwazyjny zabieg stosowany jest wtedy, gdy męty znacząco upośledzają widzenie i wpływają na jakość życia oraz w poważnych schorzeniach, takich jak krwawienie do ciała szklistego, odwarstwienie siatkówki czy zapalenie wnętrza gałki ocznej. Rekonwalescencja po zabiegu chirurgicznym może być długa.
Męty w oku mogą zniknąć same lub stać się mniej zauważalne dzięki naturalnym procesom adaptacyjnym. Mózg z czasem przyzwyczaja się do obecności mętów i uczy się je ignorować. W takim przypadku, choć męty nadal istnieją, przestają być tak uciążliwe. Zwykle trwa to od kilku tygodni do kilku miesięcy i dotyczy małych i łagodnych mętów.
Męty mogą zmieniać swoje położenie w ciele szklistym, co sprawia, że stają się mniej widoczne w polu widzenia. Mniejsze męty mogą opadać na dół oka, gdzie nie są już dostrzegane. Można ten efekt wywoływać domowym sposobem poprzez szybkie poruszanie oczami góra-dół lub w bok. Zmienianie kierunku spojrzenia może spowodować przemieszczenie mętów w pożądanym kierunku.
Duże męty lub gęste skupiska kolagenu mogą pozostawać widoczne na stałe, szczególnie jeśli są wynikiem degeneracji ciała szklistego.
Profilaktyka występowania mętów w oku polega głównie na ochronie zdrowia oczu oraz minimalizowaniu ryzyka schorzeń, które mogą prowadzić do ich powstawania. Nie wszystkie przyczyny mętów można wyeliminować, bo przecież nie da się uniknąć naturalnych procesów starzenia. Istnieje wiele działań, które mogą zmniejszyć ryzyko ich wystąpienia lub ograniczyć ich nasilenie, takich jak: