Jaskra a zaćma – różnice i podobieństwa

Wzrok to brama, poprzez którą docierają do mózgu informacje z otaczającego nas świata. Oko jako narząd wzroku działa w ścisłej współpracy z mózgiem, który interpretuje sygnały świetlne przekształcone przez siatkówkę w impulsy nerwowe. Nic więc dziwnego, że „oczko w głowie” jest obiektem starań i troski. Groźnym wrogiem oczu są choroby, które mogą spowodować utratę widzenia. Zaćma i jaskra to dwa bezbolesne i postępujące schorzenia oczu, które systematycznie odbierają wzrok wielu ludziom. Chociaż mogą podobnie wpływać na wzrok, to są zupełnie różne.

Jaskra a zaćma – czym się różnią te schorzenia oczu?

Jaskra i zaćma wpływają w odmienny sposób na struktury oka.

Jaskra (glaucoma) jest chorobą, która uszkadza nerw wzrokowy, głównie z powodu zbyt wysokiego ciśnienia w oku. Wraz z postępem choroby dochodzi do zaniku nerwu wzrokowego łączącego siatkówkę z mózgiem.

Zaćma (katarakta) to zmętnienie soczewki oka, co następnie powoduje rozproszenie światła na siatkówce i prowadzi do niewyraźnego widzenia. Główną przyczyną zaćmy jest gromadzenie się białka w soczewce, co jest naturalnym procesem starzenia się organizmu.

Zarówno zaćma jak i jaskra mogą prowadzić do ślepoty, ale różnią się przyczyną, przebiegiem i sposobem leczenia.

Jak rozpoznać objawy?

Zaćma często rozwija się wolno i w początkowych stadiach może nie wywoływać wyraźnych dolegliwości. Z czasem jednak objawy nasilają się i mogą znacząco utrudniać codzienne funkcjonowanie.

Objawy zaćmy:

• Widzenie rozmyte i zamglone, obraz wydaje się zamazany i nieostry, jakby był oglądany przez mgłę lub zaparowaną szybę.
• Trudności z widzeniem w nocy, w słabym oświetleniu, pojawiają się problemy z prowadzeniem samochodu po zapadnięciu zmroku.
• Nadwrażliwość na jasne światło, zwłaszcza światło słoneczne lub reflektory samochodów.
• Jasne światła mogą wydawać się otoczone rozmytym kręgiem lub efektem „halo”.
• Postrzegane kolory tracą na intensywności, stają się wyblakłe, żółtawe.
• Podwójne widzenie w jednym oku, obraz rozszczepia się.
• Problemy z czytaniem, nawet przy dobrym oświetleniu.
• Częsta potrzeba zmiany okularów i brak pełnego zadowolenia z korekcji wzroku.

Jaskra może być trudna do zauważenia, ponieważ występuje w różnych odmianach, a każda z nich może mieć nieco inne objawy. Najczęstszą formą choroby jest jaskra otwartego kąta przesączania, która stanowi około 90% wszystkich przypadków jaskry. W jaskrze z otwartym kątem, struktury oka wyglądają normalnie, ale płyn nie wypływa prawidłowo, powodując wzrost ciśnienia w oku.

Jaskra z zamkniętym kątem przesączania występuje wtedy, gdy tęczówka znajduje się bardzo blisko kąta odpływu w oku i może blokować odpływ płynów. Jaskra wtórna jest wynikiem urazu, zabiegu chirurgicznego, infekcji lub innej nieprawidłowości oka. Jaskra pierwotna występuje, gdy mechanizm prowadzący do wzrostu ciśnienia wewnątrzgałkowego i uszkodzenia nerwu wzrokowego pojawia się bez znanej zewnętrznej przyczyny.

Objawy jaskry otwartego kąta przesączania:

• Pogorszenie widzenia peryferyjnego (bocznego).
• Zawężenie pola widzenia bocznego, pojawienie się „widzenia tunelowego”, w którym pacjent nie dostrzega obiektów występujących z boku widzianego obrazu.
• Trudności z widzeniem nocnym.
• Brak bólu.

Jaskra z zamkniętym kątem przesączania w postaci przewlekłej jest trudniejsza do wykrycia od postaci nagłej i ostrej. Objawy przewlekłej formy są mało wyraźne i wymagają długoterminowego monitorowania i leczenia. W tej formie choroby, kąt przesączania stopniowo zamyka się, co prowadzi do wzrostu ciśnienia w oku, ale nie tak gwałtownego jak w ostrej jaskrze. Pole widzenia zawęża się stopniowo.

Objawy ostrej jaskry zamkniętego kąta:

• Silny ból oka i głowy
• Czerwone oko wskutek nagłego wzrostu ciśnienia wewnątrzgałkowego
• Nudności i wymioty
• Twarde oko w dotyku jako wynik wzrostu ciśnienia wewnątrzgałkowego
• Nagłe zamglenie widzenia wraz z pojawieniem się kolorowych „kręgów” lub „halo” wokół źródeł światła

Jakie są objawy i metody diagnozy chorób oczu?

O ile rozpoznanie zaćmy jest stosunkowo proste i odbywa się podczas rutynowego badania okulistycznego, z diagnozą jaskry jest o wiele trudniej.

Ta „cicha złodziejka wzroku” sprawia, że w wielu przypadkach objawy nie są zauważalne aż do momentu, gdy uszkodzenie nerwu wzrokowego jest już zaawansowane. Dlatego regularne badania wzroku są kluczowe dla wczesnego wykrycia choroby.

Najczęściej stosowane metody diagnozy zaćmy obejmują:

• Badanie ostrości wzroku, podczas którego pacjent czyta litery z tablicy Snellena.
• Badanie dna oka pozwala ocenić stan soczewki i innych struktur oka, takich jak siatkówka i nerw wzrokowy.
• Biomikroskopię, czyli badanie lampą szczelinową, umożliwia dokładne obejrzenie soczewki, rogówki i innych struktur przedniego odcinka oka.
• Oftalmoskopię do badania soczewki oka.
• Jaskra może rozwijać się bezobjawowo, jednak jej wykrycie jest możliwe za pomocą specjalistycznych badań, które pozwalają ocenić ciśnienie wewnątrzgałkowe, stan nerwu wzrokowego oraz funkcję pola widzenia.
• Najważniejsze metody diagnozy jaskry obejmują:
• Tonometrię, czyli pomiar ciśnienia w oku ( wewnątrzgałkowego).
• Perymetrię, czyli badanie pola widzenia wykrywa ubytki w widzeniu obwodowym.
• Badanie dna oka pozwala okulistom obejrzeć nerw wzrokowy w poszukiwaniu oznak uszkodzenia spowodowanego przez jaskrę.
• Gonioskopię do oceny kąta przesączania w przedniej komorze oka, czyli miejscu, gdzie ciecz wodnista odpływa z oka.
• Pachymetrię do pomiaru grubości rogówki.
• OCT i inne badania obrazowe monitorują zmiany w nerwie wzrokowym.

Jaskra a zaćma – różnice w przebiegu i leczeniu

Zarówno zaćma, jak i jaskra mogą prowadzić do ślepoty, ale zaćma jest znacznie bardziej przewidywalna, rozwija się stopniowo, zazwyczaj w ciągu kilku lat. Przewidywalność zaćmy zwiększa skuteczność leczenia.

Czas rozwoju jaskry jest trudniejszy do sprecyzowania. Może rozwijać się powoli, jak w przypadku jaskry przewlekłej lub nagle, co występuje w przebiegu ostrej jaskry zamkniętego kąta. W jaskrze kluczowe jest wczesne wykrycie, które może wpłynąć na spowolnienie lub zatrzymanie rozwoju choroby.

Leczenie operacyjne zaćmy i jaskry – kiedy jest konieczne?

Leczenie operacyjne zaćmy i jaskry jest stosowane w zależności od stopnia ich zaawansowania. Jeśli schorzenia w widoczny sposób utrudniają pacjentowi codzienne funkcjonowanie, operacja jest nieuchronna.

W przypadku zaćmy znaczne pogorszenia ostrości wzroku ujawnia się podczas wykonywania codziennych czynności, takich jak czytanie, prowadzenie samochodu czy oglądanie telewizji.

Operacja jaskry jest konieczna, gdy:

• ciśnienie wewnątrzgałkowe pozostaje zbyt wysokie, pomimo zastosowanego leczenia w postaci kropli do oczu obniżających ciśnienie
• występuje progresja uszkodzenia nerwu wzrokowego
• w przypadku nagłej jaskry zamkniętego kąta

Kluczowe różnice między zaćmą a jaskrą

Zaćma i jaskra to dwie różne schorzenia oczu, które wpływają na widzenie, ale mają odmienne przyczyny, objawy oraz sposoby leczenia. Przyczyną występowania zaćmy jest zmętnienie soczewki oka, a w przypadku jaskry wystąpienie uszkodzenia nerwu wzrokowego. Leczenie zaćmy polega na operacyjnym usunięciu zmętniałej soczewki i zastąpieniu jej sztuczną.

W leczeniu jaskry stosuje się leki obniżające ciśnienie wewnątrzgałkowe, a w zaawansowanych przypadkach choroby przeprowadza się operację. Zaćma najczęściej występuje u osób starszych (powyżej 60 r.ż.), jaskra może wystąpić u pacjenta w każdym wieku, a ryzyko jej wystąpienia wzrasta u pacjentów po 40 r.ż. Jaskra jest trudniejsza w rozpoznaniu i leczeniu od zaćmy, która jest bardziej przewidywalna w działaniu.