Wzrok to sposób, w jaki mózg filtruje informacje dostarczane nam przez oczy. Szacunkowo około 80% informacji dociera do naszej świadomości za pomocą wzroku. Co dzieje się, gdy wzrok staje się powoli wartością utraconą? Co robić, gdy podstępna choroba bez ostrzegawczego bólu zaburza działanie zmysłu, na którym najbardziej polegamy?
Zaćma to najczęstsze schorzenie narządu wzroku powodujące zmętnienie soczewki. Zwykle związana jest z procesem starzenia, ale może również wynikać z urazów, chorób oczu czy dziedzicznych predyspozycji. Groźna w skutkach utrata naturalnej przezroczystości soczewki następuje stopniowo i bezboleśnie. W zaćmie początkowej zmętnienie występuje tylko na obrzeżach soczewki. Dojrzała postać zaćmy charakteryzuje się całkowitym zmętnieniem soczewki. Zaćma przejrzała to stadium, w którym włókna soczewki ulegają stopniowemu upłynnianiu, powodując przesunięcie się jądra soczewki w dół, co w dalszej kolejności może prowadzić do nieodwracalnej ślepoty.
W początkowym stadium zaćma może być niezauważalna, ponieważ jedynym jej objawem jest pogorszenie wzroku. Dyskomfort widzenia jako pierwszy objaw zaćmy można zlekceważyć, uznając go za przejaw zmęczenia. Regularne wizyty u okulisty pozwolą określić, czy znajdujemy się w grupie ryzyka wystąpienia zaćmy. Zaćma szybko zdiagnozowana i zoperowana jest uleczalna.
Najbardziej typowe objawy zaćmy to:
Zaćmę można rozpoznać samodzielnie, stwierdzając obecność charakterystycznych objawów oraz określając występowanie czynników ryzyka, takich jak:
Diagnoza zaćmy zazwyczaj odbywa się podczas wizyty u okulisty. Na podstawie wywiadu medycznego lekarz określa, jakie czynniki ryzyka występują u pacjenta. Rozpoznanie choroby jest możliwe po wykonaniu specjalistycznych badań, takich jak:
Choroby wzroku zazwyczaj dotykają ludzi starszych. Wiek jest największym czynnikiem ryzyka wystąpienia zaćmy. Główną przyczyną występowania tego schorzenia jest naturalne starzenie się organizmu. Zaćma najczęściej rozwija się u osób powyżej 60. roku życia, ale może pojawić się u młodszych osób. Wpływ na rozwój zaćmy u ludzi młodych może mieć zwiększona ekspozycja na promieniowanie ultrafioletowe bez ochrony wzroku. Podczas przebywania na słońcu przez kilka godzin dziennie należy chronić wzrok za pomocą okularów posiadających właściwy filtr ochronny i certyfikaty bezpieczeństwa.
Zwiększone ryzyko wystąpienia zaćmy pojawia się u osób z predyspozycjami genetycznymi, a więc pochodzących z rodzin, w których występowało to schorzenie. Mutacje genetyczne mogą sprawić, że soczewka jest bardziej podatna na uszkodzenia spowodowane czynnikami ryzyka środowiskowego. Niektóre mutacje genetyczne prowadzą do wrodzonej zaćmy, czyli obecnej od urodzenia. Znajomość historii swojej rodziny pozwala rozpoznać występowanie genetycznego czynnika ryzyka.
Zwiększone ryzyko wystąpienia zaćmy występuje u osób chorych na cukrzycę, miażdżycę, z otyłością lub nadciśnieniem tętniczym.
Inną przyczyną występowania zaćmy mogą być mechaniczne lub chemiczne urazy oka.
Pierwsze symptomy katarakty to pojawienie się dyskomfortu widzenia. Może ujawnić się w postaci zamglonego lub nieostrego obrazu, który w zauważalny sposób utrudnia wykonywanie codziennych czynności.
Nie ma jednego, prostego testu, który pozwoliłby samodzielnie zdiagnozować zaćmę, ale istnieją pewne metody, które mogą okazać się pomocne w wykryciu objawów zaćmy oraz w ocenie stanu wzroku.
Pacjent może samodzielnie sprawdzić, w jakim stopniu istnieje u niego ryzyko wystąpienia zaćmy, odpowiadając na następujące pytania:
1. Czy masz więcej niż 60 lat?
2. Czy byłeś narażony na długotrwałe działanie promieni słonecznych bez ochrony wzroku za pomocą okularów przeciwsłonecznych?
3. Czy palisz papierosy przez dłuższy okres czasu, np. kilka lat?
4. Czy kiedykolwiek doznałeś urazu oka?
5. Czy cierpisz na cukrzycę?
6. Czy masz wysokie ciśnienie tętnicze?
7. Czy jesteś osobą otyłą?
8. Czy Twoje widzenie jest niewyraźne?
9. Czy zwiększyła się w ostatnim czasie u Ciebie wrażliwość na jasne światło?
10. Czy w nocy widzisz gorzej niż dawniej?
11. Czy masz wrażenie, że kolory straciły intensywność i są wyblakłe?
12. Czy częściej musisz zmieniać okulary?
13. Czy cierpisz na podwójne widzenie w jednym oku?
Udzielenie co najmniej 1 pozytywnej odpowiedzi na powyższe pytania oznacza, że występuje przynajmniej jeden objaw tej choroby lub jeden czynnik ryzyka. Samodzielne rozpoznanie u siebie ryzyka i objawów zaćmy może okazać się użyteczne podczas wywiadu lekarskiego. Ostatecznie to okulista diagnozuje zaćmę na podstawie wywiadu i specjalistycznych badań.
Osoba cierpiąca na zaćmę widzi świat w sposób znacznie zaburzony. Widzeniu towarzyszy dyskomfort i wrażenie, jakby oglądało się obraz przez zaparowaną szybę lub mgłę. Pojawiają się trudności z rozpoznawaniem szczegółów, nawet podczas patrzenia na obiekt z bliskiej odległości. Utrudnione widzenie w nocy sprawia, że prowadzenie samochodu po zmroku staje się uciążliwe. Mogą pojawiać się oślepiające blaski, szczególnie podczas patrzenia na światła uliczne, latarnie czy reflektory samochodowe. Kolory wydają się mniej intensywne lub przygaszone, bardziej żółte lub brązowawe. Niektórzy mogą widzieć obiekty podwójnie w jednym oku. Postępujące zmiany chorobowe prowadzą do nasilenia objawów, co w znaczący sposób utrudnia codzienne funkcjonowanie.
