Odwarstwienie siatkówki – co warto wiedzieć o tej poważnej chorobie oczu?

Siatkówka to jedna z najważniejszych struktur oka, odpowiedzialna za odbiór bodźców wzrokowych, które następnie za pomocą nerwu wzrokowego są przesyłane do mózgu. Odwarstwienie siatkówki jest poważną chorobą, która nieleczona prawie zawsze prowadzi do utraty widzenia w zajętym oku. Najczęściej rozwija się u osób między 40. a 70. rokiem życia, a niezwykle rzadko dotyczy dzieci. W większości przypadków przebiega bez wyraźnych objawów, co sprawia, że diagnozowana jest już w zaawansowanym stadium. Z tego artykułu dowiesz się, jakie są objawy, przyczyny i metody leczenia tego stanu okulistycznego.

Czym jest odwarstwienie siatkówki?

Siatkówka jest cienką, przezroczystą błoną wyścielającą tylne ścianki gałki ocznej. Leży na warstwie naczyniowej (naczyniówce), która ma decydujące znaczenie dla odżywiania siatkówki i zaopatrywania jej w tlen. Odwarstwienie siatkówki to schorzenie polegające na oddzieleniu się siatkówki od błony naczyniowej. Gdy to nastąpi, naczyniówka nie może dostarczać tlenu i substancji odżywczych siatkówce, co może prowadzić do zaburzeń lub utraty wzroku.

Jeśli chodzi o rodzaje odwarstwienia siatkówki, wyróżniamy:

• odwarstwienie siatkówki z przedarciem,
• trakcyjne odwarstwienie siatkówki,
• wysiękowe odwarstwienie siatkówki.

Przyczyny odwarstwienia siatkówki

Oderwanie siatkówki od naczyniówki może być wywołane przez bardzo różnorodne czynniki. Najczęstszą przyczyną są zmiany związane z wiekiem. Wraz ze starzeniem się organizmu ciało szkliste, czyli żelowa substancja wypełniająca wnętrze oka, stopniowo zmniejsza swoją objętość i może oddzielać się od siatkówki, co w niektórych przypadkach prowadzi do jej odwarstwienia. Proces ten jest określany jako tylne odwarstwienie ciała szklistego (PVD). Do uszkodzenia struktury siatkówki może też dojść w wyniku urazu mechanicznego oka lub głowy, np. urazów powypadkowych lub silnego uderzenia w oko podczas uprawiania sportu.

Istotnym czynnikiem ryzyka odwarstwienia się siatkówki są choroby narządu wzroku, np. zaawansowana retinopatia cukrzycowa, retinopatia wcześniacza, zapalenie błony naczyniowej oka czy guzy wewnątrzgałkowe. Zwiększone ryzyko powstania odwarstwienia siatkówki dotyczy osób z niektórymi wadami wzroku, takimi jak wysoka krótkowzroczność (szczególnie większa niż -6 dpt.), ponieważ ich siatkówka jest cieńsza i bardziej podatna na urazy. Do problemów z siatkówką mogą przyczyniać się też niektóre choroby ogólnoustrojowe, m.in. cukrzyca, choroby naczyniowe czy nadciśnienie tętnicze.

Objawy odwarstwienia siatkówki

Jak wspomnieliśmy, u większości pacjentów schorzenie przebiega bez wyraźnych objawów, a przez to diagnozowane jest w stadium zaawansowanym.

Dlatego ważne jest, aby nie lekceważyć symptomów, które warto skonsultować z lekarzem, czyli:

• pojawienie się błysków światła lub mroczków w polu widzenia,
• obniżona ostrość wzroku,
• krzywienie obrazu,
• zaburzenia widzenia centralnego,
• ciemna „zasłona” w polu widzenia,
• cień na brzegu pola widzenia,
• cień przesuwający się w polu widzenia.

W przypadku wystąpienia tych symptomów konieczna jest pilna konsultacja okulistyczna.

Diagnoza odwarstwienia siatkówki

Proces diagnostyczny rozpoczyna się od szczegółowego wywiadu medycznego. Następnie lekarz przeprowadza odpowiednie badania. W diagnostyce odwarstwienia siatkówki stosuje się badania OCT i dna oka, które wymaga wcześniejszego rozszerzenia źrenicy kroplami. Gdy ośrodki optyczne są nieprzejrzyste, wykonuje się USG gałki ocznej. Ostateczny wybór metody zależy od decyzji lekarza i stanu zdrowia pacjenta.

Metody leczenia odwarstwienia siatkówki

Istnieją różne metody leczenia odwarstwienia siatkówki oka. W zależności od stopnia zaawansowania choroby lekarz może zalecić:

– leczenie farmakologiczne – w niektórych przypadkach stosuje się leki wspomagające proces przywracania siatkówki do prawidłowej pozycji; nie jest ono jednak skuteczne w leczeniu przedarciowego odwarstwienia siatkówki,
fotokoagulacja siatkówki wykonywana za pomocą lasera, w trybie ambulatoryjnym, w gabinecie,

– leczenie chirurgiczne – jeśli zmiany są zaawansowane, konieczna może być operacja siatkówki.

Stosowane metody chirurgiczne obejmują:

• witrektomię – nowoczesny zabieg mikrochirurgiczny polegający na usunięciu ciała szklistego z wnętrza gałki ocznej i zastąpieniu go specjalnym olejem lub gazem,
• opierścienienie gałki ocznej lub naszycie wszczepu – zabieg polega na naszyciu specjalnej gąbki lub taśmy silikonowej na gałkę oczną, dzięki czemu siatkówka ponownie „zbliża się” do ściany gałki.

Czy można zapobiec odwarstwieniu siatkówki?

Choć nie zawsze można zapobiec oddzieleniu się warstwy siatkówki od błony naczyniowej, istnieją sposoby na zmniejszenie ryzyka wystąpienia tej choroby.

Zasada nr 1. – Regularne badania okulistyczne pozwalają wykryć niepokojące zmiany na wczesnym etapie.

Zasada nr 2. – Ochrona oczu przed urazami, np. poprzez noszenie okularów ochronnych podczas uprawiania sportów, zmniejsza ryzyko uszkodzeń gałki ocznej.

Zasada nr 3. – Kontrola chorób ogólnoustrojowych, takich jak cukrzyca czy nadciśnienie tętnicze, pomaga uniknąć zmian naczyniowych prowadzących do problemów ze wzrokiem.

Zasada nr 4. – Zdrowy tryb życia, dieta bogata w witaminy i minerały oraz unikanie palenia tytoniu wspierają prawidłowe funkcjonowanie narządu wzroku.

Rehabilitacja po leczeniu

Po operacji należy przestrzegać zaleceń lekarza. Niezwykle istotna jest rehabilitacja wzroku, w tym ćwiczenia stymulujące regenerację oraz poprawiające koordynację i ostrość widzenia. Konieczne jest również przestrzeganie odpowiednich zasad higieny i pielęgnacji oka.