Samo określenie „piasek pod powiekami” od razu przywodzi na myśl ból i dyskomfort. Wystarczy przypomnieć sobie uczucie, gdy na plaży, podczas wietrznego spaceru czy przejażdżki rowerem, do oka dostanie się ziarenko piasku albo drobinka kurzu. Trudno wtedy myśleć o czymkolwiek innym niż o jak najszybszym pozbyciu się ciała obcego. Ale co w sytuacji, gdy w oku nie ma żadnej widocznej przeszkody, a nieprzyjemne uczucie piasku pod powiekami utrzymuje się przez dłuższy czas? Takie objawy wskazują na przewlekłe podrażnienie oka i aktualnie dotykają coraz większej grupy pacjentów.
Uczucie piasku pod powiekami to potoczne określenie dyskomfortu, który pojawia się wtedy, gdy powierzchnia oka jest podrażniona. Pacjenci opisują je jako:
Objaw ten może wystąpić nagle, np. gdy rzeczywiście do oka dostanie się piasek, kurz czy rzęsa. Zdarza się jednak, że nieprzyjemne dolegliwości utrzymują się przewlekle, mimo braku jakiejkolwiek widocznej drobinki. Wówczas najczęściej wynikają one z przesuszenia powierzchni oka lub toczącego się stanu zapalnego.
Uczucie piasku pod powiekami może mieć różne źródła i nie zawsze oznacza poważną chorobę. Jedną z najczęstszych przyczyn jest suchość oczu, która nasila się m.in. podczas długiej pracy przy komputerze, korzystania ze smartfonu czy czytania w skupieniu. W tych sytuacjach rzadziej mrugamy, a film łzowy szybciej wysycha, co prowadzi do podrażnienia oczu. Podobne dolegliwości mogą pojawić się także w wietrzne dni, w klimatyzowanych pomieszczeniach czy podczas podróży samolotem, gdy powietrze jest wyjątkowo suche. Uczucie „drapania” może towarzyszyć również obecności ciała obcego w oku, takiego jak rzęsa czy ziarenko piasku.
Zespół suchego oka to jedna z najczęstszych przyczyn przewlekłego uczucia piasku pod powiekami. Jego istotą jest zaburzenie filmu łzowego, czyli cienkiej warstwy łez pokrywających powierzchnię oka. Film łzowy nie tylko nawilża oko, ale też chroni je przed drobnoustrojami i drobnymi zanieczyszczeniami. Składa się z trzech warstw: lipidowej, wodnej i śluzowej. Jeśli którakolwiek z nich funkcjonuje nieprawidłowo, powierzchnia oka zaczyna wysychać.
Zespół suchego oka szczególnie często pojawia się u osób spędzających wiele godzin przed ekranem, w klimatyzowanych pomieszczeniach, a także u kobiet w okresie okołomenopauzalnym, u których zmiany hormonalne sprzyjają zaburzeniu wydzielania łez.
Suchość sprawia, że powieki przy każdym mrugnięciu pocierają o niedostatecznie nawilżony nabłonek rogówki i spojówki. To właśnie wywołuje charakterystyczne kłucie, drapanie czy wrażenie ciała obcego.
Uczucie piasku pod powiekami bardzo często pojawia się także u osób cierpiących na alergie. Kontakt oka z alergenem, takim jak pyłki roślin, kurz domowy czy sierść zwierząt, prowadzi do reakcji zapalnej. W jej przebiegu uwalniane są mediatory stanu zapalnego, które powodują swędzenie, zaczerwienienie i łzawienie oczu. Dodatkowo obrzęk spojówki oraz gromadzenie się wydzieliny mogą potęgować wrażenie, jakby w oku znajdowało się ciało obce.
Podobny mechanizm obserwujemy w przebiegu stanów zapalnych oczu, np. zapalenia spojówek czy brzegów powiek. W takich sytuacjach stan zapalny na powierzchni oka uszkadza delikatny nabłonek, co powoduje dyskomfort.
A co, jeśli w oku rzeczywiście mamy ciało obce? Objawy zwykle pojawiają się nagle: silne pieczenie, kłucie, łzawienie i trudność w otwarciu oka. W większości przypadków ciało obce jest widoczne po delikatnym odciągnięciu powieki dolnej lub górnej. W takiej sytuacji warto spróbować prostych, domowych metod przed konsultacją z lekarzem.
Jeżeli jednak ciało obce jest ostre (np. opiłek metalu, szkła), tkwi głęboko w rogówce lub spojówce, albo mimo prób nie udaje się go usunąć, nie wolno podejmować dalszych samodzielnych działań. W takiej sytuacji konieczna jest jak najszybsza wizyta u okulisty, który usunie ciało obce w bezpiecznych warunkach i oceni, czy nie doszło do uszkodzenia powierzchni oka.
U wielu osób cierpiących na nadmierną suchość oczu codzienna pielęgnacja wystarczy, żeby złagodzić objawy.
Najlepszym sposobem na uniknięcie uczucia piasku pod powiekami jest profilaktyka.
Do lekarza należy zgłosić się zawsze, gdy dyskomfort jest silny, utrzymuje się mimo stosowania kropli nawilżających, pojawia się zaczerwienienie, ból, światłowstręt lub gdy podejrzewamy obecność ostrego ciała obcego w oku.
