Retinopatia barwnikowa, znana również jako zwyrodnienie barwnikowe siatkówki, to przewlekła i postępująca choroba oczu prowadząca do stopniowego pogarszania się widzenia, a w skrajnych przypadkach – nawet do jego całkowitej utraty. Schorzenie to wynika z uszkodzenia i degeneracji fotoreceptorów siatkówki, co z czasem powoduje nieodwracalne zmiany w gałce ocznej. Wczesne rozpoznanie i wdrożenie odpowiednich działań może spowolnić proces chorobowy. Świadomość objawów oraz wiedza o dostępnych metodach diagnostyki odgrywają tu ogromną rolę.
Retinopatia barwnikowa (łac. retinitis pigmentosa) to dziedziczna, degeneracyjna choroba oczu, która powoduje postępującą utratę wzroku. Charakteryzuje się stopniowym obumieraniem komórek siatkówki – pręcików i czopków. Czopki odpowiadają za prawidłowe widzenie kolorów przy dobrym oświetleniu, podczas gdy pręciki umożliwiają widzenie w słabym świetle. W przebiegu retinopatii obserwuje się patologiczne zmiany w obrębie fotoreceptorów siatkówki, co prowadzi do pogorszenia widzenia, zwłaszcza w niedostatecznym oświetleniu, i zawężenia pola widzenia. Choroba jest uwarunkowana genetycznie. Oznacza to, że mutacje genetyczne, które powodują to schorzenie, są przekazywane potomstwu. W rzadkich przypadkach zdarza się, że objawy retinopatii mogą pojawić się w rodzinach, w których nikt wcześniej nie chorował.
Retinopatia barwnikowa to choroba rozwijająca się stopniowo. Pierwsze objawy mogą pojawić się już w dzieciństwie lub okresie dorosłości. Dotyczą obojga oczu i z czasem postępują. Początkowo można zaobserwować zaburzenia ostrości lub wyrazistości widzenia. Stopniowo pojawiają się trudności z widzeniem przy słabym oświetleniu oraz problemy z adaptacją wzroku do ciemności. Wraz z postępem choroby dochodzi do utraty obwodowego pola widzenia, co prowadzi często do tzw. widzenia lunetowego. Polega to na tym, że pacjent widzi wyraźnie tylko centralny obszar obrazu, a peryferyjne (boczne) części pola widzenia stają się zaciemnione lub zamglone. Retinopatii barwnikowej mogą towarzyszyć:
W najbardziej zaawansowanym stadium retinitis pigmentosa może prowadzić do całkowitej ślepoty.
W przebiegu zwyrodnienia barwnikowego oka w siatkówce pacjenta odkłada się barwnik. Powoduje to nieprawidłowości w krążeniu krwi w obrębie gałki ocznej oraz powstanie zmian zanikowych, co prowadzi do utraty fotoreceptorów i nabłonka barwnikowego. W późniejszych etapach uszkodzeniu ulegają także komórki warstw wewnętrznych. Te procesy powodują stopniowe pogarszanie się wzroku i postępującą degenerację narządu wzroku.
Retinopatia barwnikowa oka jest chorobą nieuleczalną. Oznacza to, że nie ma obecnie znanej metody, która pozwoliłaby na całkowite wyleczenie tego schorzenia. Medycyna dysponuje jednak licznymi metodami rehabilitacji i wspomagania wzroku u osób dotkniętych tą przypadłością. Terapie zwyrodnienia barwnikowego oka obejmują różne podejścia, w tym:
Ponieważ retinopatia barwnikowa jest chorobą genetyczną, nie istnieją skuteczne metody profilaktyki. Ważne jest wsparcie rehabilitacyjne i edukacyjne, które pomaga pacjentom przystosować się do życia z pogarszającym się wzrokiem. Przeprowadza się na przykład szkolenia obejmujące naukę korzystania z urządzeń wspomagających, takich jak lupy czy elektroniczne czytniki. Ponadto, osoby z grupy ryzyka powinny regularnie wykonywać badania okulistyczne, by jak najwcześniej wykryć zmiany w siatkówce. W przypadku podejrzenia rozwoju retinopatii barwnikowej pacjent będzie skierowany na badanie dna oka, angiografię fluoresceinową i badanie gęstości barwnika siatkówki.
